‘57 jaar en 4 dagen nadat mijn moeder als baby in het bezette Nederland de onderduik in werd gestuurd, zijn haar redders Aad en Fie Versnel door Yad Vashem postuum geëerd als leden van een select gezelschap: de Rechtvaardigen onder de Volkeren.’
Zo begint Nadine Wojakovski haar artikel ‘Redders van Joodse baby tijdens Holocaust na Facebookbericht ‘Rechtvaardigen onder de Volkeren’ over de ontdekking van het verhaal van haar moeder Renate en grootmoeder Cilla. De ontdekking van haar eigen verhaal.
In 2005, als ze 35 jaar oud is, hoort Nadine er voor het eerst over. Dat haar moeder als meisje van anderhalf door haar moeder moest worden afgegeven aan een vreemde, omdat het oorlog was en ze Joods waren. Nadine kon zich dit afscheid tot in hartverscheurend detail voorstellen:
‘Cilla bukte zich en kuste Renate op haar mond. Het meisje keek op en brabbelde: “Mama pelen?”
“Nee, lieverd. Daar hebben we nu geen tijd voor. Mama moet weg. Maar tante Helga past op je.”
Renate leek verward. Het meisje keek onzeker naar de onbekende vrouw. “Nee. Wil mama.”
En ik wil jou ook, schat, dacht Cilla. Maar dat kan niet. Mag niet. Niet nu. Als ik je binnenkort weer terug heb, zal ik je nooit meer alleen laten. Nooit meer. Dan ben je voor altijd weer mijn prinsesje.’
Dat ‘binnenkort’ zou drie jaar duren. Renate kwam bij een christelijk gezin terecht, dat haar opvoedde als was ze hun eigen dochter. Ze gaven haar een veilig thuis en voedden haar op met hun geloof.
Renates eigen ouders moesten, nadat ze ook hun oudere zoon hadden toevertrouwd aan vreemden, die drie jaar vechten om in leven te blijven. Ze vluchtten van onderduikadres naar onderduikadres, leden honger en werden uitgebuit. Maar bovenal misten ze hun kinderen en bezweken ze bijna onder de onzekerheid: Zou het wel goed zijn met ze? Zouden ze nog in leven zijn?
Toen de oorlog eindelijk was afgelopen en ze hun dochter terugvonden, herkende Renate hen niet meer. Door haar wekelijks te bezoeken leerden ze elkaar opnieuw kennen, de getraumatiseerde ouders en de kleuter die zich niets herinnerde van haar eerste Joodse opvoedingsjaren. Pas toen Renate weer vertrouwd genoeg was met haar ouders namen ze haar mee naar huis en vond Renate haar plekje weer in haar oorspronkelijke gezin.
Bij het horen van dit verhaal ging er bij Nadine één vraag branden: hoe was het verder gegaan met de familie die haar moeder zo liefdevol had opgevangen? Haar moeder was hen, nadat zij en haar man na hun bruiloft waren verhuisd naar Londen, uit het oog verloren.
Een eerste zoektocht leverde weinig op, maar dankzij een Facebook-bericht kwam Nadine hen weer op het spoor. Ze hoorde van de kinderen van Aad en Fie Versnel wat hun ouders bezield had om een Joods kind onderdak te bieden. Postuum en via hun kinderen bedankte ze hen voor wat ze haar moeder hadden geschonken: veiligheid en vrijheid.
